“Kim Milyoner Olmak İster?” adlı yarışmada “İstanbul’un bir semtinin adı olan ‘Balat’ın kökeninin anlamı nedir?” sorusu soruldu şıklar ise şu şekilde;

A: Saray
b: Şekerleme
c: Altın
d: Körfez

İstanbul’un Avrupa Yakası’nda, Fatih ilçesinde yer alan Balat, Haliç kıyısında konumlanmış ve tarihi dokusuyla dikkat çeken bir semttir.

Balat’ın Tarihsel Önemi ve Yahudi Cemaati

Balat’ın tarihindeki önemli bir dönüm noktası, İspanya’dan Engizisyon’dan kaçarak gelen Sefarad Yahudilerinin, Osmanlı Padişahı II. Bayezid’in daveti üzerine buraya yerleşmesiyle başlar. 15. yüzyıldan itibaren Yahudi cemaati, Balat ve Haliç’in karşı kıyısındaki Hasköy bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Bu topluluk, zamanla Gürcistan’dan gelen Yahudileri de Balat’a çekmiştir.

1852’den 1962’ye kadar Haliç’in iki yakası, Yahudi Köprüsü ile birbirine bağlanmıştır. Balat, o dönemde İstanbul’daki Yahudi mahallesi olarak öne çıkmış, sinagogları, dar sokakları ve özgün mimarisiyle eşsiz bir karakter kazanmıştır.

Tarihi Yapılar ve Mimari Zenginlik

Balat’ta geçmişin izlerini taşıyan pek çok tarihi yapı bulunmaktadır. Eski Balat kapısından girildiğinde Yanbol Sinagogu ile Ohri kasabasından gelen Yahudilerin yaptırdığı Ahrida Sinagogu hemen dikkat çeker. Ahrida Sinagogu, bölgenin en eski sinagogu olarak bilinir, ancak günümüzdeki hali 19. yüzyılın ortalarından kalmadır.

Yahudi kültürünün yanı sıra Balat’ta Aya Triada Rum Ortodoks Kilisesi, Surp Hıreşdegabed Ermeni Kilisesi ve Mimar Sinan’ın eseri olan Kethüda Camii gibi farklı dini yapıların bir arada bulunması, bölgenin çok kültürlü geçmişini gözler önüne serer.

Günümüzde Balat

1950’ler ve 60’larda yaşanan toplumsal olaylar, Balat’taki Yahudi nüfusunun azalmasına yol açmıştır. 6-7 Eylül Olayları sonrası pek çok Yahudi, Balat’ı terk etmiş, geride yalnızca birkaç aile kalmıştır. Bugün Balat, tarihi evleri, cumbalı binaları ve dar sokaklarıyla İstanbul’un kültürel mirasını yansıtan bir semt olarak dikkat çekmektedir. Ayrıca İstanbul Büyükşehir Belediyesi Spor Kulübü’nün altyapısı da bu semtte bulunmaktadır.

Balat, İstanbul’un Haliç kıyısında yer alan tarihi ve kültürel zenginlikleriyle ünlü bir semttir. Semtin adı, Yunanca “saray” anlamına gelen “palation” kelimesinden türemiştir. Bu isim, Bizans döneminde bölgede bulunan Blaherna Sarayı’na atıfta bulunur.

Blaherna Sarayı, Bizans İmparatorluğu döneminde önemli bir yapıdır ve imparatorların ikametgahı olarak kullanılmıştır. Sarayın yakınında yer alan bölge, zamanla “Palation” olarak anılmaya başlanmış ve bu isim, Türkçeye “Balat” olarak geçmiştir.